Dziedziczenie ustawowe ma miejsce wtedy, gdy zmarły nie pozostawił ważnego testamentu.

O tym, kto będzie jego spadkobiercą, rozstrzygają wtedy przepisy ustawy – Kodeks cywilny. Przepisy ustalają ścisłą kolejność osób, które są powoływane do spadku oraz ich udziały w masie spadkowej.

Kodeks cywilny dzieli spadkobierców na kilka grup, a mianowicie:

1 grupa: dzieci (i potomkowie) spadkodawcy dziedziczący razem z małżonkiem spadkodawcy;

2 grupa: małżonek spadkodawcy, rodzice, rodzeństwo i potomkowie rodzeństwa spadkodawcy;

3 grupa: dziadkowie spadkodawcy i potomkowie dziadków;

4 grupa: pasierbowie, czyli dzieci małżonka spadkodawcy (jeśli żadne z ich rodziców nie dożyło śmierci spadkodawcy);

5 grupa: gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Polsce.

Do pierwszej grupy spadkobierców ustawowych należą małżonek i dzieci spadkodawcy. Dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż ¼ całości spadku. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło natomiast otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. To samo będzie jeżeli również jego dzieci nie dożyły otwarcia spadku.

W przypadku kiedy spadkodawca jest bezdzietny dziedziczyć po nim będzie małżonek i rodzice. Udział spadkowy każdego z rodziców spadkodawcy wynosi ¼ spadku.

W sytuacji, gdy spadkodawca w chwili śmierci nie pozostawał w związku małżeńskim oraz nie miał dzieci – spadek po nim dziedziczą rodzice w częściach równych (po ½). Jeżeli jednak jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Istnieje również sytuacja kiedy dziedziczyć będą również dzieci rodzeństwa spadkodawcy. Będzie to miało miejsce, gdy jego rodzeństwo nie żyje. Część jego spadku będzie przypadał zatem jego dzieciom w częściach równych.

Jeśli  nie ma wcześniej wymienionych spadkobierców – czyli małżonka spadkodawcy, jego krewnych, pasierbów – to spadek przypada gminie. Chodzi tu o gminę ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Zasady dziedziczenia ustawowego w teorii mogą wydawać się proste, ale w praktyce prawidłowe ustalenie spadkobierców może nastręczać wiele trudności. Warto jednak wiedzieć, że rozwód powoduje wyłączenie z dziedziczenia. Osoby żyjące w konkubinacie nie są objęte dziedziczeniem ustawowym. Związki nieformalne z punktu widzenia prawa nie dają żadnego prawa do dziedziczenia po sobie. Po unieważnieniu małżeństwa (zapadnięciu wyroku sądowego w tej sprawie), wyłączony małżonek także nie ma prawa do spadku z ustawy.